Ostroleka.pl

150 lat temu, 19 marca 1868 roku w majątku Grabowa, parafii Sławno pod Opocznem w dawnej guberni piotrkowskiej na świat przyszedł wielki ostrołęczanin – doktor Józef Psarski. Dziś, w tę ważną rocznicę złożyliśmy kwiaty na jego grobie. 

W roku setnej rocznicy odzyskania przez Polskę Niepodległości, warto przypomnieć niebagatelne zasługi Józefa Psarskiego w walce o wolność – powołanie do życia gimnazjum męskiego, drużyny harcerskiej, niesienie pomocy lekarskiej i oświatowej. 

Do Ostrołęki Józef Psarski przyjechał w 1894 roku, gdzie objął stanowisko lekarza kolejowego.  Ambulatorium, w którym pracował i mieszkanie Psarskich mieściło się w drewnianym baraku. Tam też znajdowała się biblioteka, prowadzona przez żonę Doktora, Janinę, nauczycielkę z zawodu, która we własnym domu udzielała również potajemnie, przy

pomocy męża lekcji czytania i pisania po polsku oraz rachunków. Małżonkowie Janina i Józef Psarscy wspomagając się wzajemnie założyli ,,Bibliotekę Latającą”: dwa razy w tygodniu przyjeżdżali z książkami do miasta i tu wypożyczali je czytelnikom.

Nie zaniedbywał Doktor również swej działalności w ruchu niepodległościowym, mającym za cel zrzucenie jarzma niewoli. Za tę działalność zesłany został ponownie w głąb Rosji, a po powrocie w 1897 roku zamieszkał z żoną w Ostrołęce, pełniąc nadal obowiązki lekarza kolejowego. Rozpoczął też szeroką i aktywną pracę społeczno – oświatową. 

Z inicjatywy Doktora powstało w Ostrołęce Koło Polskiej Macierzy Szkolnej, działającej na rzecz zwalczania analfabetyzmu, szerzące czytelnictwo wśród osób starszych, zapewniające młodzieży naukę języka polskiego, historii i geografii Polski.Ta jego aktywna i zdecydowana postawa patriotyczna była wystarczającym powodem dla władz carskich do zesłania go po raz trzeci do Rosji. Po czterech latach powrócił do Ostrołęki.

W 1912 roku znalazł się w grupie inicjatorów powstania w Ostrołęce progimnazjum męskiego, które swą działalność rozpoczęło w nowym roku szkolnym 1913. Dyrektorem został Dionizy Majewski, Doktor objął stanowisko lekarza szkolnego.

Gdy w listopadzie 1915 roku Ostrołęka znalazła się na linii frontu i całe miasto ewakuowano, Psarscy znaleźli się razem z innymi na terenie Rosji. Tam, na wygnaniu, Doktor, jako oddany społecznik, niósł swą pomoc wysiedlonym rodakom, dostarczając im odzież, żywność, książki, prasę. Niósł też pomoc lekarską.

Po 1918 roku, dr Józef Psarski zabiegał o zorganizowanie 8- klasowego gimnazjum, otwartego głównie jego staraniem w 1919 roku oraz szkoły rzemieślniczej o kierunku mechaniczno – ślusarskim. Był nie tylko inicjatorem jej powstania ale i głównym fundatorem. 

Działał również aktywnie w Radzie Miejskiej, do której został wybrany 11 marca 1919 roku jako członek i w Sejmiku Powiatowym. Inicjował założenie pierwszego sklepu spółdzielczego, organizował, tworzył Kasę Zapomogowo – Pożyczkową oraz Towarzystwo Wioślarskie, wokół którego koncentrowało się życie sportowe i towarzyskie miasta. Jako lekarz pracował też w Szpitalu Powiatowym im. Św. Józefa. 

Za sprawą i staraniem Józefa Psarskiego już u progu niepodległości zaczęli działalność harcerze w szeregach Związku Harcerstwa Polskiego – najliczniejszej organizacji młodzieżowej w Ostrołęce. Najpierw organizacja ta rozwijała się w Szkole Rzemieślniczo – Przemysłowej, której dyrektor był założycielem, potem w innych szkołach i środowiskach pozaszkolnych.

Dzięki jego pomocy materialnej kilka młodych i zdolnych, lecz biednych osób, mogło ukończyć studia i wyższe szkoły zawodowe.Często też urządzał w swym mieszkaniu tzw. Wieczory literackie. Zwykle czytano na nich lub dyskutowano na temat jakiegoś artykułu czy książki. A na zakończenie takiego wieczoru bywało zawsze obowiązkowo kakao i ciasto.

We wrześniu 1939 roku, gdy do Ostrołęki weszli Niemcy, został aresztowany jako jeden z dwudziestu kilku zakładników – najbardziej szanowanych mieszkańców miasta. Po dwóch tygodniach zwolniony razem z pozostałymi osobami  i znów aresztowany 6 kwietnia 1940 roku w grupie około 200 osób należących do ostrołęckiej inteligencji ( lekarzy, urzędników, księży, prawników, nauczycieli), ponownie zwolniony. Od samego początku okupacji dr Józef Psarski organizował ruch oporu, polegający w tym czasie głównie na ochronie polskiej ludności, szczególnie w czasie wysiedlania.

Gdy rozpoczęto organizowanie w Ostrołęce i powiecie jednolitej organizacji wojskowej – Armii Krajowej, dr Józef Psarski ps. ,,Piotr” został szefem sanitarnym Obwodu Ostrołęckiego AK oraz delegatem rządu londyńskiego na powiat ostrołęcki. 

2 października 1944 roku Józef Psarski został powołany na starostę powiatu ostrołęckiego. Zakwaterował się na czerwińskiej plebanii, organizując nowe władze polskie. Rzeczywistość jednak, którą niosło życie, szybko okazała się szalenie zagmatwana, a rodząca się Polska nie taka jakiej pragnął Doktor, jaką w sercu nosił . A tzw. ,,ludowa władza” nie umiała i nie chciała zdobyć jego zaufania. Więc w maju 1945 roku zrezygnował z urzędu starosty. 

Swoje siły poświęcił pełnieniu służby lekarskiej. Osoby biedne leczył często bezpłatnie, nawet wspomagał materialnie. Angażował się mocno w odbudowę swej ukochanej ,,Metalówki”, która kontynuowała tradycje przedwojennej Szkoły Rzemieślniczo – Przemysłowej. Stał się duszą tej szkoły jako założyciel, opiekun, sponsor.

Niestety, jego ogromny wysiłek i praca na rzecz miasta i innych nie niosły ze sobą uznania władz powojennych, które nie darzyły go sympatią. Urząd Bezpieczeństwa wytworzył wokół jego osoby atmosferę niechęci a nawet wrogości. Był czas, że chciano usunąć go nawet z lokalnej historii. 

W ostatnich latach swego życia coraz bardziej był izolowany od swej szkoły i młodzieży, od harcerzy. Za swój trud i poświęcenie nie otrzymał żadnego odznaczenia.

Zmarł 6 października 1953 roku. Na pogrzeb przyszły tłumy ludzi, by towarzyszyć mu w ostatniej drodze z ulicy Starosty Kosa na cmentarz parafialny. Żegnano go w milczeniu. Nikt nie przemawiał nad jego grobem. Nie było żadnej delegacji nawet z jego szkoły, nikogo z harcerstwa. Niewypowiedziana rozpacz i ból ściskały serca tych, którzy stali nad jego grobem i w ciszy go żegnali.

 Biogram na podstawie artykułu kronikarza Miasta Ostrołęki Czesława Parzycha pt. "Ostrołęcki Judym". Fot. Natalia Kubeł